بازده سرمایه گذاری چیست و فرمول محاسبه آن چگونه است. در این مطلب قرار است به مفهوم بازده سرمایه گذاری یا ROI بپردازیم و شما را با انواع بازده و اهمیت محاسبه آن در سرمایه گذاری‌های مختلف آشنا کنیم.
بازده سرمایه گذاری به سرمایه گذاران نشان می‌دهد که میزان سود دریافتی سرمایه گذاری در مقابل میزان هزینه آن چقدر بوده است. این مقدار می‌تواند معیاری برای بررسی عملکرد سرمایه گذاری‌های مختلف باشد. در ادامه به صورت دقیق‌تر و کامل‌تر به این مفهوم مهم پرداخته‌ایم.
فهرست موضوعات مقاله
بازده سرمایه گذاری چیست
در تعریف بازده سرمایه گذاری باید گفت که بازده سرمایه گذاری یا به انگلیسی return of investment که با حروف اختصاری ROI نمایش داده می‌شود؛ یعنی سود یا زیانی که از سرمایه گذاری حاصل می‌شود. بسیاری از افراد ممکن است به اشتباه بازده را فقط سود در نظر بگیرند، در صورتی که بازده سرمایه گذاری هم به سود و هم به ضرر آن اشاره دارد.
میزان بازدهی سرمایه گذاری رابطه‌ای مستقیم با ریسک دارد. به همین منظور می‌توان گفت که با بالا رفتن بازدهی مثبت، میزان ریسک سرمایه گذاری هم بیشتر می‌شود. بررسی میزان بازدهی سرمایه گذاری می‌تواند معیاری برای مقایسه و ارزیابی انواع سرمایه گذاری‌های مختلف باشد.
به همین منظور برای مقایسه سرمایه گذاری‌های مختلف، بازده سالانه سرمایه گذاری‌ها با یکدیگر مقایسه می‌شود. البته باید توجه کرد که نمی‌توان به طور دقیق بازدهی همه دارایی‌ها را از پیش محاسبه کرد.
برای مثال تخمین دقیق بازدهی سهام در بازار بورس که سود مقرر شده‌ای برای آن‌ها وجود ندارد تقریبا ناممکن است، اما می‌توان بازدهی اوراق درآمد ثابت را پیش بینی کرد. با بررسی بازدهی سالانه می‌توان به تخمینی تقریبی دست یافت و از آن به عنوان روشی برای ارزیابی سرمایه گذاری استفاده کرد.
بازده سرمایه گذاری در ایران
عوامل مختلفی در بازار ایران وجود دارد که بازده سرمایه گذاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای مثال تورم و تحریم‌های بین المللی باعث شده تا بازدهی سرمایه گذاری در ایران رشد مناسبی نداشته باشد. به همین دلیل عمده مردم و به خصوص سرمایه گذاران خرد که با مبالغ کم سرمایه گذاری می‌کنند، ترجیح می‌دهند در بازارهای غیر مولد مثل بازار ارز، خودرو یا املاک سرمایه گذاری کنند.
با این وجود می‌توان با بررسی بازدهی بازارهای مختلف در سال‌های گذشته مشاهده کرد که بازارهای مولد مثل بازار بورس و صندوق‌های سرمایه گذاری با مشارکت مردم و ورود سرمایه‌های خرد می‌توانند عملکرد خیلی بهتری داشته باشند و در فعالیت‌های تولیدی برای کشور اثر گذار تر باشند.
فرمول بازده چیست
فرمول محاسبه ROI یا بازده سرمایه گذاری بسیار ساده است. برای محاسبه این مقدار باید مواردی مثل هزینه سرمایه گذاری، بازده خالص و ارزش اولیه و نهایی سرمایه گذاری را داشته باشید. با توجه به موارد گفته شده بازده سرمایه گذاری به دو روش زیر انجام می‌شود.
ROI با دو روش زیر قابل محاسبه است.
روش اول:
بازده سرمایه گذاری (ROI) = بازده خالص سرمایه گذاری ÷ هزینه سرمایه گذاری × 100
روش دوم :
بازده سرمایه گذاری (ROI) = (ارزش اولیه سرمایه گذاری – ارزش نهایی سرمایه گذاری) ÷ هزینه سرمایه گذاری × 100
با توجه به نوع فرمول می‌توان مشاهده کرد که بازده سرمایه گذاری به صورت درصدی بیان می‌شود و به همین دلیل در بررسی بازده باید به چند نکته توجه داشت. برای مثال بیایید مقادیر به دست آمده از دو سرمایه گذاری مختلف را در نظر بگیریم.
یک مثال واقعی از بازده سرمایه گذاری
در این مثال سرمایه گذار A مقدار 500 تومان و سرمایه گذار B مقدار 30 هزار تومان سود کسب کرده است. در صورتی که فقط همین اطلاعات را داشته باشید، با قاطعیت میگویید چون سرمایه گذار B سود بیشتری کسب کرده، پس سرمایه گذار بهتری است.
اما در محاسبه میزان بازدهی سرمایه گذاری باید مقدار سرمایه اولیه و هزینه‌های سرمایه گذاری را در نظر گرفت. برای مثال اگر هزینه سرمایه گذاری نفر A مقدار 3000 تومان باشد، میزان بازده سرمایه گذاری 16 درصد خواهد بود. در حالی که اگر نفر B مقدار 500 هزار تومان هزینه کرده باشد، با قرار دادن این مقادیر در فرمول اول می‌توان مشاهده کرد که فقط 6 درصد بازدهی کسب کرده است.
با این حساب می‌توان گفت که بازده سرمایه گذاری نفر اول 16 درصد و بازده سرمایه گذاری نفر دوم فقط 6 درصد بوده. این موارد نشان می‌دهد که بازدهی سرمایه گذاری نفر اول خیلی بهتر از نفر دوم بوده است. پس حتما در بررسی بازدهی سرمایه گذاری از فرمول‌های گفته شده استفاده کنید و به مقادیر عددی به دست آمده اکتفا نکنید.
اجزای تشکیل دهنده بازده
بازده از دو جزء اصلی سود دریافتی و سود سرمایه تشکیل شده است. در ادامه به طور دقیق به تعریف هر کدام از این موارد پرداخته‌ایم.
سود دریافتی
سود دریافتی مهمترین بخش ROI است، که به شکل بهره یا سود تقسیمی است و از طریق جریانات نقدی دوره‌ای سرمایه گذاری به دست می‌آید. جریانات نقدی با قیمت اوراق بهادار ارتباط دارد. این سود هیچ گاه منفی نمی‌شود. میزان سود نقدی را هیات مدیره در مجمع عمومی عادی با تایید سهامداران تعیین می‌کنند.
سود (زیان) سرمایه
جزء دومی که به آن اشاره شد سود یا زیان سرمایه است. این مقدار با سهام عادی، اوراق مشارکت و سایر اوراق با درآمد ثابت ارتباط دارد. این سود با افزایش یا کاهش قیمت دارایی و اختلاف قیمت خرید و قیمت اکنون دارایی به دست می‌آید. اگر این اختلاف مثبت باشد منجر به سود می‌شود و در غیر این صورت ضررده خواهد بود.
از مجموع این دو بخش می‌توان مقدار بازده کل اوراق بهادار را به دست آورد.
بازده کل اوراق بهادار = سود دریافتی + سود (زیان) سرمایه
انواع بازده سرمایه گذاری
به طور کلی دو نوع بازده با عناوین بازده تحقق یافته و بازده مورد انتظار وجود دارد. در ادامه هر کدام از این دو نوع بازده را به طور کامل توضیح دادیم.
بازده مورد انتظار
همانطور که از نام این بازده پیداست، در اینجا به مقدار بازده‌ای اشاره داریم که مورد انتظار یا قابل پیش بینی است. مقدار بازده مورد انتظار را سرمایه گذار تعیین می‌کند، یعنی پیش بینی می‌کند در صورت انجام سرمایه گذاری چند درصد در بازار سود می‌کند. این بازده پیش از ورود به معامله تعیین می‌شود و انتظارات سرمایه گذار از سوددهی آن سرمایه گذاری و موقعیت معاملاتی را نشان می‌دهد.
بازده تحقق یافته
بازده دیگری که به آن اشاره کردیم، بازده تحقق یافته است. این بازده که به آن بازده واقعی هم می‌گویند، مقدار عملی و حقیقی است که سرمایه گذار در پایان مدت سرمایه گذاری خود به دست می‌آورد. بازده واقعی همواره پس از خروج از سرمایه گذاری به دست می‌آید. اختلاف بین بازده واقعی و بازده مورد انتظار می‌تواند نشان دهنده سطح کیفی سرمایه گذاری در دوره مورد نظر باشد.
رابطه بازده و ریسک
هر جا که صحبت از بازده باشد، مسئله ریسک هم مطرح می‌شود. این دو مورد با یکدیگر ارتباط مستقیم دارند و هیچگاه نمی‌توانند جدا از هم باشند. به طور کلی می‌توان گفت که اگر میزان بازدهی مثبت سرمایه گذاری زیاد باشد، ریسک پذیری سرمایه گذاری در آن حوزه هم بیشتر می‌شود.
در سیستم مالی احتمال اختلاف بازده مورد انتظار و بازده واقعی را ریسک می‌گوییم. هر اندازه احتمال عدم موفقیت در سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، اصطلاحاً ریسک سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود.
موانع محاسبه بازده سهام
فرمول roi با توجه به سادگی که دارد باعث شده تا بسیاری از افراد در بسیاری از حوزه‌ها از آن برای محاسبه بازده سرمایه استفاده کنند. اما نکته مهم اینجاست که موانعی وجود دارد که اجازه نمی‌دهد این مقدار را به طور دقیق محاسبه کرد. موانع مختلف در محاسبه بازده سرمایه گذاری را در ادامه آورده‌ایم:
مشکل زمان در نرخ بازده سرمایه
یکی از اصلی‌ترین مشکلات محاسبه نرخ بازده، در نظر نگرفتن فاکتور زمان است. برای مثال اگر نرخ بازده سرمایه گذاری دو استارتاپ مختلف را داشته باشیم، نمی‌توانیم بگوییم که نرخ مورد نظر در چه مدت زمانی به دست آمده است. برای حل این مشکل عامل زمان را در فرمول محاسبه roi وارد می‌کنند.
مشکل در محاسبه نتایج کیفی
مقدار roi مقداری کمی است و در محاسبه آن موارد کیفی در نظر گرفته نمی‌شود. در این حالت ممکن است تغییرات کیفی ایجاد شده در شرکت باعث بالا رفتن میزان roi شده باشد، اما در محاسبه roi فقط موارد کمی و هزینه‌ها در نظر گرفته می‌شود.
بازده سرمایه گذاری نسبت به ریسک تنظیم نمی‌شود
موضوع بعدی که باز هم ضعف آن در فرمول محاسبه roi مشاهده می‌شود، نادیده گرفتن میزان ریسک در بررسی و محاسبه بازده سرمایه گذاری است. این در حالی است که ریسک عامل بسیار مهمی است و رابطه‌ای مستقیم با بازده سرمایه گذاری دارد. به همین دلیل نمی‌توان درصد بازدهی سرمایه گذاری را بدون در نظر گرفتن ریسک سرمایه گذاری مقداری معتبر دانست.
خطا در محاسبه هزینه‌های مورد انتظار
گاهی ممکن است به صورت عمدی یا سهوا همه هزینه‌های سرمایه گذاری محاسبه نشود. در این حالت بررسی درصد بازده سرمایه گذاری با خطا مواجه خواهد شد. البته می‌توان با بالابردن دقت در اندازه گیری همه هزینه‌ها و همچنین با توجه به شفافیت شرکت‌ها درصد این خطا را پایین آورد.
نتیجه گیری
در این مطلب قصد ما این بود که توضیح بدهیم بازده سرمایه گذاری چیست و محاسبه آن چه کمکی به سرمایه گذاران خواهد کرد. به همین منظور انواع فرمول‌های محاسبه بازده سرمایه گذاری یا roi را توضیح دادیم و همچنین مشخص کردیم که roi چه کاربردها و مزایایی دارد. در ادامه به برخی از محدودیت‌ها و موانع محاسبه این مقدار پرداختیم. امیدواریم این مقاله توانسته باشد به همه سؤالات شما در خصوص بازده سرمایه گذاری پاسخ بدهد. شما می‌توانید سؤالات و نظرات خود را در قسمت نظرات بنویسید. کارشناسان ما در داراتو پاسخگوی شما خواهند بود.